‘Wij hebben twee zoons, en die twee gunnen elkaar het licht niet in de ogen’. Die zin werd tegen mij uitgesproken door een echtpaar. Het had zomaar het begin van een heel zwaar verhaal kunnen zijn, twee broers die elkaar naar het leven staan, maar dat was het niet. Het echtpaar keek me juist ondeugend lachend aan. ‘En zo hoort het ook, als je een spelletje Kolonisten van Catan zit te spelen’, zeiden ze erachteraan.Wat is nou het verhaal? De man en vrouw tegenover me behoorden samen tot de risicogroep van het coronavirus. Dat beruchte woord waardoor je wordt veroordeeld tot veel binnen zitten, weinig onder de mensen komen, je koest houden en bidden dat het virus overwaait of een vaccin je immuniteit vergroot. Ze hadden toen ik hen sprak al een maand of negen weinig bijzonders beleefd. Daarover wilde ik iets aardigs zeggen, iets invoelends. ‘Het zal best moeilijk zijn…’, begon ik.
Maar daar wilden ze niets over horen. Vrolijk zeiden ze tegen mij: ‘We hebben een online editie gekocht van ons favoriete bordspel, de Kolonisten, en omdat onze zoons ook niet zoveel te doen hebben tijdens de lockdowns spelen we als gezin nu vaker Kolonisten dan anders. Het is weer als vanouds, ze maken elkaar af op het digitale speelbord en wij lachen ons rot. Wij focussen liever op wat er wél kan, hoe we nieuwe dingen ontdekken en oude dingen herontdekken, dan dat we steeds praten over wat we allemaal niet meer mogen.’Dat is een mooie mentaliteit in deze vreemdste Kerst in vele, vele jaren. We zijn na al die persconferenties inmiddels gewend om te praten over wat we allemaal niet meer mogen, welke maatregelen er nu weer worden doorgevoerd of aangescherpt, golf 1 en golf 2 en gedeeltelijke lockdown, intelligente lockdown, harde lockdown. Steeds dreigen we te focussen op wat we kwijt zijn en wat er verloren ging door dat rottige virus. Maar deze man en vrouw, die nota bene zelf uit de grootste risicogroep kwamen, hadden het liever over de manier waarop ze konden blijven spelen. Die manieren zijn er bijna altijd wel.
Het deed me denken aan dokter Ludwig Guttmann. Hij was een Joodse arts in het Duitsland van de jaren 30. Over risicogroep gesproken. Het werd steeds gevaarlijker voor hem, en er was steeds minder mogelijk. Gelukkig wist de dokter te ontkomen. Toen hij door de nazi’s naar Portugal werd gestuurd om de vriend van een dictator daar te behandelen, ging hij naar Engeland en vroeg hij asiel aan. Dat kreeg hij.Ook in Engeland zagen ze dat Guttmann een goede arts was. Hij werd tijdens de Tweede Wereldoorlog het hoofd van een ziekenhuis waar gewonde oorlogspiloten werden verzorgd. Nog zo’n risicogroep: die piloten werden vaak geraakt en stortten neer en kwamen dan met ernstig letsel thuis, als ze al thuiskwamen. Daar liep dokter Guttmann tussen allemaal jongemannen die eigenlijk al afgeschreven waren vanwege hun verwondingen. Ze werden beschouwd als dor hout, als mensen zonder toekomst, ze werden bepaald door een steeds herhaald ‘dit kan niet meer, dat lukt nooit meer, je zult wel niet…’De dokter ging daar echter niet in mee. Op een van zijn werkdagen besloot hij een bal mee te nemen naar de ziekenzaal. Hij stuiterde een paar keer, en gooide plotseling de bal naar een van de verlamde piloten. Het ding ketste af, de gewonde kermde van de pijn, en de dokter herhaalde het bij een andere patiënt. Als het niet zo’n goede dokter was, zou je denken dat het harteloos was.
Niet bepaald door wat er niet meer mogelijk wasMaar het experiment pakte uiteindelijk zeer goed uit. Na een paar dagen begonnen de gewonde mannen de bal van dokter Guttmann af te weren. Hun reflexen werden keer op keer beter. Sommigen vingen de bal en probeerden hem terug te gooien. Zo ging dat een hele tijd door, en nog weer wat later ontstonden er sportcompetities tussen de patiënten. De patiënten speelden uiteindelijk rolstoelhandbal tegen de artsen, en wonnen het toernooi. Uit dit briljante idee zijn later de Paralympische Spelen ontstaan. De mannen die door dokter Guttmann behandeld werden, waren geen patiënten meer, maar spelers.Die mentaliteit hebben we nodig, deze Kerst. Dat echtpaar in lockdown, die piloten met hun blijvende letsel: ze lieten zich niet bepalen door wat er allemaal niet meer mogelijk was – ze speelden juist meer dan voorheen.Voor mij is dit hét Kerstverhaal voor 2020. Er zijn ontzettend veel beperkingen, er is ontzettend veel donker, maar je steekt brutaal één kaarsje aan, en nóg een vlammetje, en nóg een, tot je het vuur ziet dansen. Voor je het weet, dans je mee en is het leven een vurig spel in plaats van een donker hol waarin je lijdzaam afwacht wat je nu weer kwijtraakt.
Ik wens jou deze Kerst iets van het vuur toe van Dokter Guttman en die digitale Kolonisten van Catan.